Eco’s Begraafplaats van Praag

·

,

Ooit ging ik naar Bologna om zijn colleges semiotiek te volgen. Verder dan een vluchtige ontmoeting met hem in de wandelgangen kwam ik helaas niet, want net in die periode vertrok hij naar New York. Als troost probeer ik sinds die tijd alles van zijn hand te lezen en mijn grote bewondering voor deze erudiete professor is door de jaren heen blijven groeien. Zijn nieuwste roman lag dan ook niet lang nadat het verscheen op mijn nachtkastje. En niet alleen bij mij: in korte tijd stond Umberto Eco’s ‘De Begraafplaats van Praag’ nummer 1 in de Italiaanse bestsellerlijsten.

Echte Eco
‘De begraafplaats van Praag’ is een echt ‘Eco-boek’: met een meesterlijk opgebouwd plot, het bloemrijke taalgebruik dat bij Eco hoort, veel historische feiten en gevuld met duistere figuren en hun verborgen agenda’s.  Deze keer schetst Eco het beeld van het historische en politieke Europa van de 19e eeuw met zijn complotten, aanslagen en samenzweringen. Hij onderzoekt daarnaast met zijn intellectuele nieuwsgierigheid één van de taboes in de westerse wereld: de moderne antisemitische ideeën die zich in de 19e eeuw vormden en de basis werden voor de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog. Het dagboek van Simone Simonini, volgens Eco de “meest cynische en onsympathieke hoofdpersoon uit de literatuurgeschiedenis” is de leidraad van het verhaal.

Simone Simonini
Simone Simonini, wiens initialen al symbool staan voor zijn gedachtengoed, begint in maart 1897 in Parijs met het schrijven van een dagboek waarin hij terugblikt op zijn leven. Sinds zijn vroegste jeugd wordt hij geïndoctrineerd met de anti-joodse theoriën van zijn grootvader, kapitein Simonini. Hij krijgt bij zijn grootvader thuis onderwijs van jezuïten en komt aan de universiteit in Turijn pas in aanraking met leeftijdgenoten. Simonini is daardoor een buitenstaander, een observeerder, die niet veel sociale empathie heeft. Nadat hij als assistent van een notaris/vervalser de kneepjes van het vervalsen van documenten heeft geleerd, wordt hij ingehuurd door de Piemontese inlichtingendienst om de kringen rondom de onafhankelijkheidsstrijder Garibaldi te bespioneren. Zijn carrière als spion en geschriftvervalser neemt vanaf dan een vlucht en langzaamaan verandert Simonini in een man die geen enkele manier om aan de kost te komen buitensporig vindt en geen enkele wet onschendbaar. Hij grijpt elke mogelijkheid aan om voor geld de geschiedenis te herschijven en deinst er niet voor terug de oorzaak van andermans ongeluk te zijn. Hij is een slechterik die de verschillende Europese inlichtingendiensten goed van pas komt en daarvoor beloond wordt.

We zien de gebeurtenissen echter niet alleen door de ogen van Simone Simonini: een zekere abt Dalla Picolla schrijft mee in het dagboek. De abt is de alter ego van Simonini, zijn katholieke geweten, tegelijkertijd medeplichtige en slachtoffer, die zijn herinnering vormt aan gebeurtenissen en gevoelens die Simonini liever vergeet. En er is de steeds tussen de dagboekfragmenten door terugkerende Verteller, die niet alleen zijn ergernissen over Simonini’s verhaal uit, maar ook delen van de oorspronkelijke dagboektekst vervangt door zijn samenvatting van de gebeurtenissen.

Protocollen van Zion
De titel van de roman verwijst naar een hoofdstuk in de roman “Biarritz” van Hermann Goedsche, dat op zijn beurt de kern vormt van de “Protocollen van de Wijzen van Sion” geschreven door de beruchte en invloedrijke antisemist Sergej Nilus. Over het ontstaan van de protocollen is altijd veel gediscussieerd. Eco schrijft de protocollen toe aan Simone Simonini, die zijn leven besteedt aan het schrijven van zijn “meesterwerk” met zijn haat jegens de Joden als basis. Zijn protocollen zijn een serie valse documenten die de geheime ontmoeting van de oude wijzen van de 12 stammen van Israël op de begraafplaats van Praag moeten bewijzen. Zij zouden een complot smeden om alle regeringen ter wereld om ver te werpen en de absolute macht te veroveren. In werkelijkheid is het ware complot dat van Simonini, die alle door de eeuwen heen geschreven teksten tegen het jodendom verzameld, ze mixt met zijn kinderlijke angsten en de legendes die hem in zijn jeugd werden verteld, en zo één van de meest verpreide en gevaarlijke documenten ter wereld samenstelt.

Antisemitisme
De anti-joodse ideeën en de aandacht voor de aanhangers ervan, heeft stof doen opwaaien in Italië. Onder andere vanuit het Vaticaan kwam de kritiek dat Eco’s roman antisemitische gevoelens zou aanwakkeren en daarom een gevaarlijk boek zou zijn. Naar mijn idee is het juist de ontkrachting van die ideeën die de ware aard van het boek bepalen. Dit komt heel duidelijk naar voren in de pagina’s die Eco besteedt aan de Dreyfuss-affaire. Hij ontmaskert de samenzwering tegen joodse officieren in het Franse leger en besteedt aandacht aan de strijd van Franse intellectuelen als Emile Zola om de officier Dreyfuss te rehabiliteren. Met het ontmaskeren van die samenzwering stelt hij, net als in andere delen van het boek, ook andere niet onbelangrijke zaken aan de kaak: de manipulatie van nieuwsberichten, de valse mythes die worden gebruikt als argumenten en de onmogelijke controle over de afkomst van berichten en over de (on)betrouwbaarheid van informatie. Al lezend overvalt je dan ook regelmatig het gevoel over de realiteit waarin wij leven te lezen. En die parallellen zorgen ervoor dat Eco’s niet alleen een beeld schetst van de 19e eeuw, maar in zekere zin ook van de 21ste.

Umbeto Eco: De Begraafplaats van Praag

Uitgeverij Prometheus, Amsterdam 2011
ISBN 9789044617313

Bij bol.com ook verkrijgbaar als digitaal boek.

 

 

Myrthe Avatar

Zoek

Nieuwste BLOGS

Comments

2 responses to “Eco’s Begraafplaats van Praag”

  1. Mette Christensen Avatar

    Somehow I’ve missed the reviews of this book. Thanks for making it right – even if it’s in Dutch.

  2. Myrthe Avatar
    Myrthe

    So far the book has been publised only in Italian, Spanish and Dutch, so I don’t know if you’ve really missed the reveiws of it. Great that you could understand the Dutch anyway. Did you already put it on your ‘have-to-read’-list?

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *