Culturele misverstanden in het sociale verkeer. Ik heb er in de loop der tijd heel wat staaltjes van voorbij zien komen. De botsing tussen de Italiaanse hoffelijke galantie en de Nederlandse eerlijke directheid. Het verschil tussen het omkleden van de boodschap in indirect taalgebruik, gelardeerd met hier en daar een complimentje en het letterlijk, recht voor zijn raap zeggen wat je precies bedoelt. En de misverstanden die zo bij het interpreteren van een situatie ontstaan.
Sociaal inschattingsfoutje
Italianen lijken in Nederlandse ogen altijd relaxed te zijn, genietend van het leven, ondanks de chaos om hen heen. Vriendelijk, gastvrij, toeschietelijk. En boven alles heel gemakkelijk in de omgang, zonder zich te storen aan sociale conventies of geldende gedragsregels.
Niets is echter minder waar.
Zeker als je een tijdje in Italië meedraait, weet je dat dit slechts de oppervlakte is. Onder dat schijnbaar vrolijk laagje gaat namelijk een complex, hiërarchisch en zeer strikt geheel van formele sociale normen en waarden schuil, die de sociale gedragsregels tot in het kleinste detail bepalen. ‘Dat hoort niet’ is een zin die je dan ook vaker in Italië dan in Nederland zult horen. Een Italiaan zal eerder dan een Nederlander even onopvallend met de wenkbrauwen fronsen bij buitenissig of excentriek gedrag. Al is dat alleen zichtbaar voor een getraind oog dat verder kijkt dan de glimlach op het gezicht. IItalianen laten het namelijk niet merken wanneer ze iemand raar of onsympathiek vinden en behandelen de betreffende persoon hoe dan ook als een goede bekende.
Hoffelijkheid: smeerolie van de maatschappij!
In Nederlandse oren klinkt dat waarschijnlijk als alles behalve oprecht. Die beroemde hoffelijkheid van Italianen, in hun gebaren, taalgebruik en omgangsvormen, zijn echter de smeerolie in een samenleving die onderhuids door die strenge normen en waarden geregeld wordt. Het helpt om met prachtig taalgebruik sociale obstakels te omzeilen en netelige gesprekssituaties met complimentjes minder netelig te maken. Maar dat betekent tegelijkertijd dat je niet alles wat ze zeggen letterlijk moet opvatten. Integendeel! Dat doen ze zelf namelijk niet en ze verwachten absoluut niet dat jij dat wèl doet.
Wil je een glaasje?
Een veelvoorkomend voorbeeld van zo’n situatie waarin je te maken kunt krijgen met zo’n typisch cultureel misverstand? Dat moment waarop je met Italiaanse hoffelijkheid wordt uitgenodigd eens een glaasje mee te drinken, bij hen te komen eten, vakantie bij hun thuis te komen vieren of samen de stad te verkennen. En de Nederlandse vergissing om die uitnodiging meteen met beide handen aan te nemen. Met lichtelijk geshockeerde gezichten tot gevolg. Aan Italiaanse kant omdat wat men zei, letterlijk genomen werd. Aan Nederlandse kant omdat dat wat men zei, blijkbaar toch niet zo bedoeld was.
Betekent dat dan dat het allemaal schone schijn is, die hoffelijkheid, vriendelijkheid en gastvrijheid? Nee hoor! Als je echt tot de nauwe kring van vrienden wordt gerekend, is zo’n uitnodiging een oprecht gemeende uitnodiging die je letterlijk kunt opvatten.
Nederlandse olifanten en Italiaanse porceleinkasten
Wil je toch de proef op de som nemen om te voorkomen dat je als een Nederlandse olifant door de Italiaanse porceleinkast van sociale omgangsvormen dendert? Bedank dan vriendelijk glimlachend voor de uitnodiging en geef aan dat je daar een volgende keer best wat voor voelt. Wacht vervolgens af. Gaan ze er verder niet op door, dan is het een typisch geval van ‘hoffelijk en beleefd zijn’. Halen ze echter extra glazen, stoelen of de kalender tevoorschijn, dan zit het goed!
Leave a Reply